KALENDARIUM 1981 - 1989
1981
31 marca Na spotkaniu w Gdańsku po gwałtownych dyskusjach KKP zatwierdziła porozumienie warszawskie i odwołała strajk generalny.
3 kwietnia Ukazał się pierwszy numer "Tygodnika Solidarność" pod redakcją Tadeusza Mazowieckiego.
12 maja Rejestracja NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność".
28 czerwca
W Poznaniu odsłonięto pomnik Ofiar Poznańskiego Czerwca '56
30 lipca W Łodzi i innych miastach odbyły się marsze głodowe kobiet protestujących przeciwko fatalnemu zaopatrzeniu sklepów.
31 lipca Sejm uchwalił ustawę o kontroli publikacji i widowisk, uzgodnioną z przedstawicielami "Solidarności" i środowisk twórczych, która dawała możliwość zaskarżania decyzji cenzury do sądu i zaznaczenia jej ingerencji.
3-5 sierpnia Blokada ronda u zbiegu ulicy Marszałkowskiej i Alei Niepodległości w Warszawie w wyniku akcji protestacyjnej MZK i przedsiębiorstw transportowych Regionu Mazowsze.
19-20 sierpnia
Dni bez prasy, 48-godzinny strajk drukarzy i kolporterów w proteście przeciwko niedopuszczeniu "Solidarności" do środków masowego przekazu.
2 września Prokuratura umorzyła śledztwo w sprawie wydarzeń w Bydgoszczy; winnych nie znaleziono.
5-10 września Pierwsza tura Pierwszego Krajowego Zjazdu "Solidarności" w Gdańsku z udziałem 865 delegatów reprezentujących 9,5 miliona związkodawców, zrzeszonych w 38 regionach. Przyjęto m.in. uchwały w sprawie przeprowadzenia referendum na temat samorządu pracowniczego, wyborów do rad narodowych, samorządności wyższych uczelni oraz wystosowano posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej. Z deklaracji: "Celem nadrzędnym NSZZ "Solidarność" jest tworzenie godnych warunków życia w gospodarczo i politycznie suwerennej Polsce. Chodzi o życie wolne od ubóstwa, wyzysku, strachu i kłamstwa w społeczeństwie zorganizowanym demokratycznie".
13 września Komitet Obrony Kraju dyskutował nad szczegółami wprowadzenia stanu wojennego.
26 września - 7 października Druga tura Pierwszego Krajowego Zjazdu "Solidarności", podczas której wybrano krajowe władze związku. Przewodniczącym został ponownie Lech Wałęsa. Przyjęto program związku pod nową nazwą "Samorządna Rzeczpospolita". Podczas obrad prof. Edward Lipiński ogłosił o rozwiązaniu się Komitetu Samoobrony Społecznej KOR.
18 października I Sekretarzem KC PZPR zostaje Wojciech Jaruzelski, premier i minister obrony narodowej.
4 listopada Spotkanie prymasa Józefa Glempa, Wojciecha Jaruzelskiego i Lecha Wałęsy na temat powołania Frontu Porozumienia Narodowego. Zakończyło się bez rezultatów.
2 grudnia Jednostki specjalne MO dokonały pacyfikacji strajku w Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarnictwa w Warszawie.
3 grudnia Prezydium Komisji Krajowej i przewodniczący zarządu regionów na posiedzeniu w Radomiu stwierdzili, że "Rozmowy o porozumieniu narodowym wykorzystane zostały przez stronę rządową jako parawan osłaniający przygotowania do ataku na związek". Zapowiedziano 24-godzinny strajk protestacyjny w wypadku uchwalenia przez Sejm nadzwyczajnych pełnomocnictw dla rządu i strajk powszechny, gdyby zostały one wprowadzone w życie. Jako minimalne warunki porozumienia określono zaprzestanie represji, uchwalenie ustawy o związkach zawodowych, demokratyczne wybory do rad narodowych, utworzenie Społecznej Rady Gospodarki Narodowej i dostęp do środków masowego przekazu.
12-13 grudnia Władze komunistyczne wprowadziły stan wojenny. "Solidarność" i inne organizacje społeczne zostały zawieszone. Zakazano strajków i manifestacji, internowano tysiące działaczy "Solidarności" i opozycji, wprowadzono godzinę milicyjną, cenzurę przesyłek pocztowych, przerwano połączenia telefoniczne, zawieszono wydawanie wszelkich gazet i czasopism, poza "Trybuną Ludu", centralnym organem PZPR, i "Żołnierzem Wolności".
13 grudnia (niedziela) W Gdańsku powstał Krajowy Komitet Strajkowy "Solidarności", z Mirosławem Krupińskim, wiceprzewodniczącym Komisji Krajowej, na czele. We Wrocławiu Władysłam Frasyniuk, przewodniczący Zarządu Regionu, powołał Regionalny Komitet Strajkowy, w Łodzi przeciwko stanowi wojennemu demonstrowali Andrzej Słowik, przewodniczący Zarządu Regionu, i jego z-ca Jerzy Kropiwnicki.
14 grudnia (poniedziałek) Do strajku przystąpiły setki zakładów pracy w całej Polsce. W nocy wojsko i ZOMO rozpoczęły ich pacyfikacje. W Warszawie powstał Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. W następnych tygodniach 36 podobnych komitetów powstało w innych diecezjach.
16 grudnia W wyniku ataku ZOMO na strajkującą kopalnię Wujek zginęło 9 górników.
16 grudnia
ZOMO dokonało pacyfikacji strajku w Stoczni Gdańskiej. Czołgi staranowały bramę główną, aresztowano Krupińskiego (skazano go na 3,5 roku więzienia). Na ulicach miasta przez dwa dni toczyły się walki z milicją, podczas których zginęły 3 osoby.
17 grudnia
W Warszawie ukazał się pierwszy numer podziemnych "Wiadomości Dnia", gazety Regionu Mazowsze.
23 grudnia
Rozbito strajk okupacyjny w Hucie Katowice.
28 grudnia Po 14 dniach zakończył się, ostatni w Polsce - strajk okupacyjny w kopalni Piast.
30 grudnia Sąd w Łodzi skazał Andrzeja Słowika i Jerzego Kropiwnickiego na 4,5 roku więzienia.
1982
5 stycznia Minister nauki i szkolnictwa wyższego rozwiązał NSZ.
13 stycznia W warszawskim kościele św. Stanisława Kostki mszę świętą za Ojczyznę odprawił ksiądz Jerzy Popiełuszko. Podobne msze odbywały się w wielu innych kościołach.
Styczeń W redakcjach gazet oraz w radio i telewizji przeprowadzono tzw. weryfikację, usuwając pracę 765 dziennikarzy.
1 lutego Podwyższono ceny żywności przeciętnie o 241 proc. i energii o 171 proc.
3 lutego Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni skazał pracowników Szkoły Morskiej za zorganizowanie strajku po wprowadzeniu stanu wojennego na karę od 3 lat do 10 (Ewa Kubasiewicz) lat więzienia.
11 lutego Ukazał się pierwszy numer podziemnego "Tygodnika Mazowsze".
13 lutego W wyniku starć z milicją w poznaniu zmarł jeden z uczestników solidarnościowych demonstracji.
20 marca Władze rozwiązały Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich.
12 kwietnia Została nadana pierwsza audycja Radia "Solidarność".
22 kwietnia Powstała Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ "Solidarność" kierująca związkiem w podziemiu. Pierwszy skład TKK stanowili ukrywający się członkowie Komisji Krajowej, którym udało się uniknąć internowania: Zbigniew Bujak (Region Mazowsze), Władysław Frasyniuk (Region Dolny Śląsk), Władysław Hardek (Region Małopolska), Bogdan Lis (Region Gdański) oraz Eugeniusz Szumiejko. Wyrazili oni gotowość podjęcia rozmów z władzami pod warunkiem uwolnienia internowanych i skazanych opozycjonistów.
1 maja W Warszawie, Gdańsku, Łodzi i innych miastach odbyły się solidarnościowe demonstracje..
3 maja Masowe demonstracje w Warszawie, Krakowie, Toruniu, Gliwicach i innych miastach zostały rozpędzone przez ZOMO z użyciem armatek wodnych i gazów łzawiących. W niektórych województwach przywrócono godzinę milicyjną i ponownie przerwano połączenia telefoniczne.
12 maja Sąd Wojskowy w Katowicach uniewinnił oskarżonych o kierowanie strajkiem w kopalni Piast. Górników internowano.
7 czerwca Jan Narożniak, aresztowany przez milicję i postrzelony podczas prób ucieczki został uwolniony z warszawskiego szpitala przez grupę Międzyzakładowego Robotniczego Komitetu "Solidarności".
28 lipca W oświadczeniu "Pięc Razy Nie" TKK określiła politykę stanu wojennego "jako odebranie społeczeństwu jakiejkolwiek nadziei na polityczne i gospodarcze zmiany w Polsce". Ogłoszono dokument programowy związku "Społeczeństwo podziemne".
31 sierpnia W drugą rocznicę Porozumień Sierpniowych masowe demonstracje odbywały się w całym kraju. W kilku miastach milicja użyła broni. W Lublinie zastrzelono trzech manifestantów, w Gdańsku i we Wrocławiu po jednym. Zatrzymano ponad pięć tysięcy osób.
3 września Internowanych opozycjonistów z dawnego Komitetu Samoobrony Społecznej KOR - Jacka Kuronia, Jana Lityńskiego, Adama Michnika i Henryka Wujca - aresztowano pod zarzutem podjęcia przygotowań do obalenia ustroju PRL.
5 października Ujęto Władysława Frasyniuka (skazano go na 6 lat więzienia).
8 października Na mocy uchwalonej przez Sejm ustawy NSZZ "Solidarność" i inne związki zawodowe zostały rozwiązane, a pluralizm związkowy zniesiony.
9 października Z oświadczenia TKK: "Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" może być rozwiązany jedynie na mocy decyzji swych członków. Związek nasz istnieje nadal i nadal będzie działać na rzecz Samorządnej Rzeczypospolitej".
11 października Liczne strajki w regione gdańskim, Warszawie i Szczecinie na znak protestu przeciw delegalizacji "Solidarności".
13 października Demonstracje uliczne w Gdańsku i Nowej Hucie, gdzie funkcjonariusz SB zastrzelił młodego pracownika Huty im. Lenina.
10 listopada Strajk przeprowadzony na wezwanie TKK objął tylko niewielką część zatrudnionych.
12 listopada Lech Wałęsa został zwolniony po 11 miesiącach z miejsca internowania w Arłamowie.
1 grudnia Rozwiązano Związek Artystów Scen Polskich. Z uzasadnienia: "część środowiska teatralnego po wprowadzeniu stanu wojennego zorganizowała bojkot radia i telewizji mający motywy polityczne".
23 grudnia Zwolniono internowanych. Jednocześnie aresztowano internowanych dotąd siedmiu członków Komisji Krajowej: Andrzeja Gwiazdę, Seweryna Jaworskiego, Mariana Jurczyka, Karola Modzelewskiego, Grzegorza Palkę, Andrzeja Rozpłochowskiego, Jana Rulewskiego.
27 grudnia W Poznaniu ujęto Janusza Pałubickiego, przewodniczącego podziemnego Tymczasowego Zarządu Regionu Wielkopolska.
1983
17 lutego W procesie Warszawskiego Radia "Solidarność" Zbigniew Romaszewski dostał wyrok 4,5 roku więzienia, jego żonę Zofię skazano na 3 lata.
8 marca Zatrzymany w Warszawie Zbigniew Bujak uciekł funkcjonariuszom milicji.
9-11 kwietnia Lech Wałęsa spotkał się z podziemną TKK.
1-3 maja Manifestacje "Solidarności" w wielu miastach.
12 maja W wyniku obrażeń doznanych podczas pobicia w komisariacie MO zmarł warszawski maturzysta Grzegorz Przemyk.
17 maja Aresztowano Bronisława Geremka.
28 maja Skazano na śmierć - zaocznie - Zdzisława Najdera, twórcę Polskiego Porozumienia Niepodległościowego i dyrektora Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
16-23 czerwca Podczas drugiej pielgrzymki do Polski Jan Paweł II wezwał rządzących do podjęcia dialogu z "Solidarnością". W Dolinie Chochołowskiej spotkał się z Lechem Wałęsą i jego rodziną.
22 lipca Po 586 dniach zniesiono stan wojenny.
28 lipca Zaostrzono przepisy prawa karnego i ustawy o cenzurze.
19 sierpnia Władze rozwiązały Związek Literatów Polskich. Według PAP zarząd ZLP wybrany w grudniu 1980 roku, "stał się w praktyce eksponentem politycznej opozycji antypaństwowej".
25 sierpnia Podczas spotkania wicepremiera Rakowskiego z załogą Stoczni Gdańskiej Wałęsa powiedział: "nie chcemy burzyć socjalizmu, nie chcemy przejąć władzy, nie podważamy sojuszy. Chcemy, byście siedli razem z nami do stołu".
31 sierpnia Manifestacje w Nowej Hucie i Wrocławiu przerodzily się w wielogodzinne bitwy z siłami ZOMO.
5 października Lech Wałęsa otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.
1984
20 kwietnia 11 uwięzionych przywódców "Solidarności" i opozycji odrzuciło ofertę zwolnienia z więzienia w zamian za wyjazd za granicę lub wyrzeczenie się działalności politycznej.
21 lipca Uchwalona przez Sejm amnestia uwolniła z więzień większość działczy "Solidarności".
29 lipca " <<Solidarność>> musi nadal walczyć o zwolnienie więźniów politycznych, o pluralizm związkowy i pluralizm myślenia (...) <<Solidarność>> musi istniec po to, aby Polska stała się krajem wolnym" - napisali we wspólnym oświadczeniu ukrywający się Zbigniew Bujak i zwolniony z więzienia Władysław Frasyniuk.
19 października Ks. Jerzy Popiełuszko został uprowadzony i zamordowany przez trzech funkcjonariuszy SB.
3 listopada W Warszawie odbył się demonstracyjny pogrzeb ks. Jerzego Popiełuszki z udziałem delegacji "Solidarności" z całego kraju. "<<Solidarność>> żyje, bo Ty oddałeś za nią swoje życie" - powiedział Lech Wałęsa.
1985
13 lutego Władysław Frasyniuk, Bogdan Lis i Adam Michnik zostali aresztowani w Gdańsku pod zarzutem udziału w spotkaniu TKK i Lecha Wałęsy. W czerwcu po pokazowym procesie skazano ich na 3,5; 2,5 i 3 lata więzienia.
17 sierpnia Dwóch członków Bractwa Trzeźwości skazanych zostało skazanych na karę grzywny za pikietowanie sklepu monopolowego w Warszawie.
13 października Czesław Bielecki, podziemny publicysta i wydawca podjął w więzieniu głodówkę protestacyjną, która trwała aż do połowy 1986 roku.
2 listopada W Olsztynie na skutek obrażeń doznanych podczas zatrzymania przez MO zmarł student Marcin Antonowicz.
1986
9 stycznia W Gdańsku aresztowano Bogdana Borusewicza, członka TKK.
26 kwietnia Katastrofa w elektrowni atomowej w Czarnobylu, o czym władze poinformowały z tygodniowym opóźnieniem.
31 maja W Warszawie aresztowano Zbigniewa Bujaka, członka TKK, oraz Ewę Kulik i Konrada Wielińskiego z RKW Mazowsze.
17 lipca Sejm uchwalił amnestię, która objęła wszystkich więźniów politycznych
21 września "Samouwolnienie więźniów nie usuwa przyczyny napięć społecznych i upadku kraju. (...) Do spełnienia zadań, jakie stoją przed społeczeństwem konieczne jest przywrócenie pluralizmu związkowego, przebudowa systemu gospodarczego oraz stworzenie sytuacji politycznej umożliwiającej niezależne działania społeczne" - oświadczyła TKK.
29 września Lech Wałęsa powołał jawną Tymczasową Radę "Solidarności", którą Bronisław Geremek określił jako zespół zdolny do podjęcia negocjacji, ale propozycja ta nie spotkała się z odzewem władz.
30 września Jawną działalność wznowiła Regionalna Komisja Wykonawcza Regionu Mazowsze "S" ze Zbigniewem Bujakiem na czele. W następnych miesiącach zaczęły się ujawniać struktury regionalne i zakładowe "Solidarności" w całym kraju.
1987
31 maja 62 opozycjonistów i czołowych działaczy "Solidarności" zebranych w Warszawie na zaproszenie Lecha Wałęsy, w oświadczeniu wydanym z okazji trzeciej pielgrzymki Papieża do Ojczyzny określiło główne cele opozycji: "Polacy - jak każdy naród świata - mają prawo do niepodległości (...), do życia w demokracji, wolności, prawdzie, poszanowaniu prawa (...), do samodzielnie kształtowanego ładu gospodarczego". Sygnatariusze tego dokumentu utworzą w przyszłości Komitet Obywatelski.
8-14 czerca Jan Paweł II przybył z trzecią pielgrzymką do Polski. Podczas całej wizyty papież nie krył swego poparcia dla "Solidarności", a w trakcie mszy św. dla ludzi pracy w Gdańsku powiedział: "Umowy Gdańskie pozostają w dziejach Polski wyrazem (...) narastającej świadomości ludzi pracy odnośnie do całego ładu społeczno-moralnego na polskiej ziemi. Sięgają one swa genezą do tragicznego grudnia 1970 roku. I pozostają wciąż zadaniem do spełnienia".
25 października Na wspólnym posiedzeniu TKK i TR NSZZ "S" powołano jednolite, jawne kierownictwo związku: Krajową Komisję Wykonawczą, na czele której stanął Lech Wałęsa.
29 listopada W zorganizowanym przez władzę referendum na temat reform propozycje rządowe nie zyskały poparcia większości społeczeństwa. "Solidarność" wzywała do bojkotu.
13 grudnia Milicja zaatakowała solidarnościowe demonstracje w Gdańsku i Nowej Hucie.
1988
8 marca W Krakowie, Warszawie i Lublinie milicja rozpędziła demonstracje studenckie w 20-tą rocznicę marca '68.
26 kwietnia Początek strajku w Hucie Lenina. Oprócz żądań podwyżki płac, postulowano przyjęcie do pracy działaczy "Solidarności", wyrzuconych w stanie wojennym.
29 kwietnia W Hucie Stalowa Wola strajk z takimi samymi postulatami.
2 maja Początek strajku w Stoczni Gdańskiej. Wśród postulatów relegalizacja "Solidarności".
5 maja ZOMO stłumiły siłą strajk w Nowej Hucie.
10 maja Demonstracyjnym pochodem zakończył się strajk w Stoczni Gdańskiej - bez porozumienia.
19 czerwca W wyborach do rad narodowych wzięło udział, według danych oficjalnych, jedynie 56% uprawnionych. "Solidarność" wzywała do bojkotu.
26 lipca Jerzy Urban, rzecznik prasowy rządu, powiedział, że "Solidarność" "trwale należy do przeszłości".
15 sierpnia Strajk w kopalni Manifest Lipcowy rozpoczął druga falę strajków. Objęła ona w następnych dniach kilkanaście kopalni. Główne żądanie to legalizacja "Solidarności".
17 sierpnia Początek strajków w Porcie Szczecińskim.
20 sierpnia Zaczęły się poufne rozmowy Andrzeja Stelmachowskiego, doradcy Lecha Wałęsy, oraz Józefa Czyrka, sekretarza KC PZPR. Tego dnia Komitet Obrony Kraju nakazał rozpoczęcie przygotowań do wprowadzenia stanu wyjątkowego.
22 sierpnia Strajk w Stoczni Gdańskiej, Stoczni Północnej i w Hucie Stalowa Wola. Na czele stanął Lech Wałęsa. Hasło strajku: "Nie ma wolności bez <<Solidarności>>".
24 sierpnia Lech Wałęsa przekazał władzom "Oświadczenie w sprawie dialogu", w którym wyrażano gotowość współdziałana w przeprowadzeniu niezbędnych reform w zamian za legalizację "Solidarności".
25-27 sierpnia W Mistrzejowicach pod Krakowem odbyła się Międzynarodowa Konferencja Praw Człowieka, zorganizowana przez Komisję Interwencji i Praworządności NSZZ "Solidarność".
31 sierpnia Czesław Kiszczak spotkał się w Warszawie z Lechem Wałęsą. Ustalono zarys tematyki rozmów przy Okrągłym Stole, ale kwestia legalizacji "Solidarności" pozostała nierozstrzygnięta. Wałęsa zobowiązał się zakończyć strajki.
15 września Spotkanie gen. Kiszczaka i Lecha Wałęsy w ośrodku MSW w Magdalence pod Warszawą.
16 września Rozmowy przygotowawcze do Okrągłego Stołu w Magdalence z udziałem przedstawicieli PZPR, OPZZ, SD, ZSL, "Solidarności" oraz Kościoła.
1 listopada Decyzja premiera Rakowskiego o likwidacji Stoczni Gdańskiej wstrzymała dalsze rozmowy o Okrągłym Stole.
18-19 listopada Rozmowy Lecha Wałęsy i gen. Kiszczaka w wilanowskiej parafii nie przełamały impasu. Główny punkt sporny relegalizacja "Solidarności".
30 listopada Podczas telewizyjnej debaty Lech Wałęsa zdecydowanie pokonał Alfreda Miodowicza, szefa OPZZ.
18 grudnia 135 opozycjonistów i działaczy "Solidarności" utworzyło Komitet Obywatelski przy przedowniczącym NSZZ "S".
1989
6 stycznia Podczas poufnych rozmów Stanisława Cioska z Tadeuszem Mazowieckim ustalono, że opozycja weźmie udział w przedterminowych wyborach do Sejmu (podział mandatów: PZPR 60 proc., opozycja 30 proc.), a władze zalegalizują "Solidarność" jeszcze przed wyborami.
18 stycznia Komitet Centralny PZPR wyraził zgodę na pluralizm związkowy i włączenie opozycji do systemu politycznego.
27 stycznia Przedstawiciele władzy z Czesławem Kiszczakiem na czele i "Solidarności" z Lechem Wałęsą ustalili w Magdalence zarys porozumienia, potwierdzonego potem przy Okrągłym Stole.
6 lutego W Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie rozpoczęły się obrady Okrągłego Stołu.
5 kwietnia Podpisanie porozumienia Okrągłego Stołu. Ustalono, że "Solidarność" zostanie zalegalizowana i weźmie udział w wyborach do Sejmu, gdzie będzie mogła się ubiegać o 35 proc. mandatów. Wybory do Senatu będą wolne. Nowo powołany urząd prezydenta miał gwarantować partii komunistycznej zachowanie władzy. "Nie ma wolności bez "Solidarności" - to jest prawda, z którą przyszliśmy do Okrągłego Stołu. (...) Osiągnęliśmy niezbędne minimum dla wkroczenia na szlak przemian demokratycznych" - powiedział na zakończenie Lech Wałęsa.
8 kwietnia Komitet Obywatelski przyjął, na wniosek KKW, kierowanie kampanią wyborczą "Solidarności".
17 kwietnia Sąd Wojewódzki w Warszawie ponownie wpisał do rejestru Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność".
4 czerwca W pierwszej turze wyborów kandydaci "Solidarności" zdobyli 160 ze 161 możliwych do obsadzenia mandatów w Sejmie i 92 na 100 miejsc w senacie. W drugiej turze wyborów, 18 czerwca - zdobyto jeszcze jeden mandat w Sejmie i siedem miejsc w Senacie. Reprezentacja parlamentarna "Solidarności" liczyła w obu izbach 260 osób.
19 lipca Wojciech Jaruzelski został prezydentem PRL.
7 sierpnia Lech Wałęsa zaproponował koalicję rządową "Solidarności" z SD i ZSL.
17 sierpnia Lech Wałęsa, wraz z przywódcami ZSL i SD wysunęli kandydaturę Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko premiera.
12 września Sejm przegłosował powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego. Z przemówienia premiera: "Rząd sam niczego nie uzdrowi. Musimy to zrobić wspólnie. Polska będzie inna, jeśli zechcą tego wszyscy".
Jan Skórzyński
|